Spór o Franki
Od kilku lat problem kredytów hipotecznych indeksowanych / denominowanych nie schodzi z czołówek serwisów informacyjnych. O co chodzi tak naprawdę w sporach sądowych dotyczących kredytów „frankowych”?
Należy jednoznacznie wskazać, że w większości przypadków, umowy kredytów denominowanych zawierały niedozwolone klauzule, tzw. klauzule abuzywne.
Umowy zostały najczęściej zwarte według wzorca umownego przygotowanego przez bank, a kredytobiorcy nie mieli możliwości zmiany treści umowy.
W sensie prawnym, w każdym wypadku umów indeksowanych chodzi o zapewnienie realnego przestrzegania dyrektywy Rady 93/13 WE z 05 kwietnia 1993 r., dotyczącej nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, która w razie stwierdzenia przez Sąd naruszenia praw konsumenta nakazuje Sądowi krajowemu pominięcie uznanego za abuzywny postanowienia umowy, bez możliwości zastąpienia go inną treścią (wyrok TSUE w sprawach C – 154/15, C – 308/15).
W tym zakresie wskazać należy ponadto na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29.10.2019 roku, sygn. IV CSK 309/18, który wyraził stanowisko, że w przypadku uznania, że w umowie kredytu bankowego znajdują się niedozwolone klauzule konsumenckie, rozważyć należy, czy po wyeliminowaniu klauzuli niedozwolonej zgodnie przepisami krajowymi umowa kredytu bankowego może nadal obowiązywać w pozostałym zakresie, jako wiążąca strony, a ponadto Sąd może uznać umowę za nieważną w zależności od tego, czy bez klauzuli niedozwolonej umowa może dalej funkcjonować w obrocie prawnym.
Z powyższego wynika zatem, że Sąd krajowy rozpoznający sprawę z udziałem konsumenta nie może zastępować pominiętych abuzywnych postanowień własną treścią i nadawać im inne brzmienie w celu zapewnienia odpowiedniej ochrony praw konsumenta, a tym samym utrzymania ważności umowy nadając jej inną treść.
W każdym przypadku, w umowie powinno być precyzyjnie określone, w jakiej wysokości kredytobiorcy mają uiszczać raty kredytu. W takiej sytuacji po wyeliminowaniu postanowień abuzywnych dotyczących ustalania wysokości spłaty rat kredytu przez kredytobiorców umowa po ich stronie nie może być wykonywana, skoro nie wiadomo wówczas, w jakiej wysokości mają być płacone raty, co w konsekwencji prowadzi do unieważnienia umowy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 roku, sygn. V CSK 382/18).
Zastrzeżone w umowie kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej klauzule kształtujące mechanizm indeksacji określają bowiem główne świadczenie kredytobiorcy (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 04 kwietnia 2019 r., sygn. III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115 oraz z 09 maja 2019 r., I CSK 242/18).
Należy mieć na względzie utrwaloną w orzecznictwie zasadę, że ocena abuzywności postanowień umowy powinna być dokonywana na chwilę zawarcia umowy, co potwierdza stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 czerwca 2018 roku w sprawie III CZP 29/17.
Podkreślić dodatkowo należy, że zgodnie z wyrokiem TSUE sygn. C – 189/20 Dyrektywa 93/13 chroni każdego konsumenta, a nie tylko tego, którego można uznać za dostatecznie uważnego i rozsądnego. Konsument jest zawsze w słabszej pozycji niż bank zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i stopnia poinformowania i nierzadko godzi się na postanowienia umowne, nie mając wpływu na ich treść.
Wskazać można również na wyrok TSUE z dnia 29 kwietnia 2021 roku, C-19/20, w którym Trybunał stwierdził, że nieuczciwe warunki zawarte w dniu podpisania umowy nie mogą być uchylone aneksem, jeżeli konsument nie został poinformowany o jego cechach i skutku. Jednocześnie Trybunał potwierdził wcześniejsze stanowisko, że skutki stwierdzenia przez Sąd krajowy nieuczciwego warunku w umowie podlegają przepisom prawa krajowego, przy czym Sąd krajowy ma poinformować konsumenta o konsekwencjach prawnych, jakie może pociągnąć za sobą stwierdzenie nieważności takiej umowy.
Niezależnie od powyższego wskazać można na pogląd Sądu Najwyższego, mający moc zasady prawnej, jaki został wyrażony w uchwale z dnia 07 maja 2021 roku w sprawie III CZP 6 / 21 (Lex nr 3170921), że niedozwolone postanowienie umowne (art. 3851 §1 KC) jest od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną. Jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 §1 w związku z art. 405 KC). Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna.
Abuzywne postanowienia umowy, które określają sposób spełnienia świadczenia przez kredytobiorców w postaci zapłaty rat kredytu, najczęściej brzmią następująco:
a) kwoty rat spłaty kredytu indeksowanego do waluty obcej określone, a spłacane w PLN przeliczane są po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z tabelą banku obowiązującą w dniu poprzedzającym dzień spłaty raty określonym w umowie,
b) w przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej, bank w następnym dniu po upływie terminu wypowiedzenia umowy, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego na dzień przewalutowania kursu sprzedaży walut, określonego w tabeli banku.
W tym zakresie wskazać należy, że w sytuacji gdy kwota kredytu została ustalona i wypłacona kredytobiorcom w polskiej walucie, natomiast ustalenie wysokości raty płaconej przez kredytobiorców miało następować po przewalutowaniu na franki według kursu ustalanego w tabeli kursów banku, czyli poza kontrolą konsumentów, to działo się to z oczywistą korzyścią dla banku, który poprzez ustalanie własnego kursu waluty obcej uzyskiwał dodatkową korzyść kosztem konsumenta, na co wskazał Sąd Najwyższy w powołanym powyżej wyroku z dnia 11 grudnia 2019 roku, sygn. V CSK 382/18.
Spory z bankami można w istocie sprowadzić do trzech opcji:
1. Bank wypowiada umowę i pozywa klienta.
2. Klient pozywa bank i żąda przewalutowania z waluty indeksacji na polskie złote po kursie z dnia podpisania umowy.
3. Klient pozywa bank i żąda unieważnienia umowy.
Reasumując powyższe rozważania, umowy indeksowane / denominowane do waluty polskiej kursem waluty obcej z tabeli banku, zawierają niedozwolone klauzule. W takim przypadku, konsument / kredytobiorca może korzystać z ochrony prawnej i żądać unieważnienia umowy lub przewalutowania na PLN po kursie z dnia podpisania umowy.
W przypadku wypowiedzenia umowy kredytu przez bank, konsument / kredytobiorca może kwestionować roszczenie i sam fakt skutecznego wypowiedzenia oraz przewalutowania arbitralnie umowy.
Nasz zespół wspiera klientów w sporach z bankami na etapie przedsądowym oraz sądowym. Zapraszamy.
Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy: www.ucconsulting.pl